Penalty Clause in Turkish Private Law

Abstract

Çalışmamızın konusunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 179. ve 182. maddeleri arasında düzenlenen ceza koşulu oluşturmaktadır. Ceza koşulu, borçlu üzerinde baskı oluşturarak mevcut ve geçerli asıl borcun ifasını; asıl borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi halinde ise alacaklının doğması muhtemel zararının tazminini güvence altına alan ekonomik değere sahip, ayrı ve bağımsız olmakla birlikte fer'i nitelik taşıyan bir edimdir. Kural olarak taraflar, sözleşme özgürlüğü çerçevesinde ceza koşulunu serbestçe belirleyebilirler. Ancak, serbestçe kararlaştırılan ceza koşulunun miktarı bazı hallerde hakkaniyeti zedeleyecek düzeyde aşırılık taşıyabilmektedir. Bu gibi hallerde, borçlunun ekonomik yönden sömürülmesini önlemek ve sözleşme adaletini sağlamak amacıyla sözleşme özgürlüğü ilkesi; hâkime, aşırılığa müdahale ederek ceza koşulunu indirme yetkisi verilmek suretiyle sınırlandırılmıştır. Çalışmamızda, ceza koşulu kavramı ve aşırılığı halinde ceza koşulunun indirilmesi; öğretide yer alan görüşler ve Yargıtay kararları kapsamında incelenmiştir. Çalışmamızın birinci bölümünde, ceza koşulu kavramı ele alınmış, bu doğrultuda ceza koşulunun tanımı, amacı, hukuki niteliği, unsurları ve türleri incelenmiş; ceza koşulunun kusur ve zarar ile ilişkisi ve benzer kavramlardan farkı açıklanmıştır. İkinci bölümde, ceza koşulunun indirilmesinin amacı, hukuki niteliği, şartları ve tacir sıfatını haiz borçlu bakımından ceza koşulunun indirilmesi ele alınmıştır. Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise ceza koşulunun indirilmesine ilişkin usuli işlemlere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ceza koşulu, Ceza Koşulunun İndirilmesi, Aşırı Ceza Koşulu, Ceza Koşulunun Ahlaka Aykırılığı

The subject of our study is the penalty clause regulated between Articles 179 and 182 of the Turkish Code of Obligations No. 6098. The penalty clause is an obligation with economic value, which, while being separate and independent, also has a subsidiary nature. It ensures the performance of the existing and valid main obligation by exerting pressure on the debtor and guarantees the compensation of the creditor's potential damages in case the main obligation is not performed at all or is performed improperly. As a rule, the parties can freely determine the penalty clause within the framework of freedom of contract. However, the amount of the freely agreed penalty clause can sometimes be excessive to a degree that would violate fairness. In such cases, to prevent the debtor's economic exploitation and ensure contractual justice, the principle of freedom of contract is limited by granting the judge the authority to reduce the penalty clause by intervening in cases of excessiveness. In our study, the concept of the penalty clause and the reduction of the penalty clause in cases of excessiveness are examined within the framework of the views in the doctrine and the decisions of the Supreme Court. In the first part of our study, the concept of the penalty clause is addressed, and in this context, the definition, purpose, legal nature, elements, and types of the penalty clause are examined; the relationship of the penalty clause with fault and damage and its difference from similar concepts are explained. In the second part, the purpose, legal nature, conditions of the reduction of the penalty clause, and the reduction of the penalty clause in terms of the debtor with the status of a merchant are discussed. In the third part of our study, procedural actions related to the reduction of the penalty clause are included. Keywords: Penalty Clause, Reduction of Penalty Clause, Excessive Penalty Clause, Immorality of Penalty Clause