Tatmin Olmayan Merakın Bilişsel Kontrol Süreciyle İlişkisi

Abstract

Mevcut araştırmanın temel amacı tatmin olmayan merakın bilişsel kontrol süreçleriyle ilişkisini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda yaşları 18-26 arasında olan üç farklı katılımcı grubunun bulunduğu üç farklı deneysel araştırma yürütülmüştür. Deney 1 ve deney 2'de merak-oluşturucu uyaran olarak bulanık görseller, deney 3'te ise neden-soruları kullanılmıştır. Deney 1 ve deney 3'te, tatmin olan merak ve tatmin olmayan merak koşulları ayrı bloklarda uygulanmıştır. Deney 2'de tatmin olan merak ve tatmin olmayan merak koşullarının rastgele uygulandığı tek bir blok bulunmaktadır. Her bir deney bloğunda, önce bir merak koşulu ardından bir bilişsel kontrol görevinin geldiği alt-bloklar bulunmaktadır. Tatmin olan merak koşulunda, merak-oluşturucu uyarana dair bilgi sunulurken; tatmin olmayan merak koşulunda ise merak-oluşturucu uyaranın tekrarı veya boş ekran sunulmuştur. Her deneyde bilişsel kontrol görevi olarak modifiye edilmiş Eriksen flanker görevi yer almıştır. Bilişsel kontrol performansı için tepki süresi, doğru tepki yüzdesi, ve ihmal hatası oranı ölçülmüştür. Sonuçlar, deney 2 ve deney 3'deki istisnalar dışında, bilişsel kontrol performansına ilişkin ölçümlerin merakın tatmin olma/olmama koşullarından etkilenmediğini göstermektedir. Genel olarak, bilişsel kontrol performanslarında uyumluluk etkisi gözlemlenmiştir. Yani katılımcılar, uyumsuz uyaranlara kıyasla, uyumlu flanker uyaranlarına daha kısa sürede, daha doğru ve daha az hatalı tepkiler vermişlerdir. Yalnızca deney 2'de, tatmin olmayan merak vii koşulunda, tatmin olan merak koşuluna kıyasla, katılımcıların tepki sürelerinin daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca yine yalnızca deney 2'de, merakın tatmin olma/olmama koşulundan bağımsız olarak, katılımcıların ihmal hatası oranlarında bir uyumluluk etkisinin ortaya çıkmadığı gözlemlenmiştir. Tatmin olmayan merak ve bilişsel kontrol süreçleri arasındaki ilişki, semantik bellek ve dikkat süreçleri çerçevesinde tartışılmıştır.The main purpose of the present study is to examine the relationship between unsatisfied curiosity and cognitive control processes. For this purpose, three different experimental studies were conducted with three different groups of participants aged between 18-26 years. In experiment 1 and experiment 3, satisfied and unsatisfied curiosity conditions were administered in separate blocks. In experiment 2, satisfied and unsatisfied curiosity conditions were randomly administered within a single block. In each experimental block, there were sub-blocks in which a curiosity condition was followed by a cognitive control task. In satisfied curiosity condition, information about the curiosity-inducing stimulus was presented; in unsatisfied curiosity condition, a repetition of the curiosity-inducing stimulus or a blank screen was presented. Each experiment included a modified Eriksen flanker task as a cognitive control task. Reaction time, percentage of correct responses, and omission rate were measured for cognitive control performance. The results revealed that, with exceptions in experiments 2 and 3, measures of cognitive control performance were not affected by satisfied/unsatisfied curiosity conditions. Overall, a congruency effect was observed in cognitive control performance. That is, participants responded faster, more accurately, and with fewer omission errors to congruent flanker stimuli compared to incongruent ones. Only in experiment 2, participants had lower reaction times in unsatisfied curiosity condition compared to satisfied curiosity condition. v Additionally, only in experiment 2, no congruency effect was observed in omission rates, regardless of the satisfied/unsatisfied curiosity condition. The relationship between unsatisfied curiosity and cognitive control processes was discussed in the perspectives of semantic memory and attention processes.