İç Mekanlarda Koku Uyaranlarının Estetik Memnuniyet Değerlendirmesi Üzerindeki Etkisinin Araştırılması

Abstract

İç mekan ve estetik memnuniyet arasındaki ilişkiye dair güncel araştırmalar ağırlıklı olarak görsel duyu etrafında yoğunlaşmaktadır. Görsel duyunun önemi inkar edilemez ancak ikincil duyuların iç mekan estetik değerlendirmeleri üzerindeki etkisinin araştırılması bu konuyla ilgili literatürdeki boşluğu dolduracaktır. Bu çalışma, özellikle literatürdeki mevcut sınırlamalar nedeniyle az araştırılan koku duyusunun estetik memnuniyet üzerindeki etkisini ele almaktadır. Temel amaç, özellikle hoş ortam kokusu yoluyla koku alma duyusunun daha fazla tetiklenmesinin iç mekanlarda estetik memnuniyetin değerlendirilmesini etkileyip etkilemediğini araştırmaktır. Araştırma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada amaç tasarımda estetik memnuniyet (APID) ölçeğini Türkçeye çevirmek ve Türk literatüre kazandırılması sağlamaktır. APID ölçeği, ana dilli İngilizce olan 61 katılımcı ve ana dili Türkçe olan 98 katılımcı ile kültürel uygunluk gözetilerek, güvenirlik ve geçerlilik testleri uygulanarak Türkçeye çevrilmiştir. Sonuçlar, tercüme edilen ölçeğin Türk katılımcılar üzerinde uygulanabilirliğinin güvenilir olduğunu göstermiştir. İkinci aşamada, katılımcıların olumlu koku uyaranları olan ve olmayan iç mekanlarda estetik memnuniyetlerini değerlendirmek ve kokunun memnuniyet üzerindeki etkilerini araştırmak için Türkçeye çevrilmiş olan APID ölçeği kullanılır (Katılımcı Sayısı = 81). Katılımcılar koku uyaranlarının etkisini gerçek bir iç mekanda bulunarak ve ayrıca iç mekan fotoğraflarını inceleyerek değerlendirmişlerdir. Çalışmanın sonuçları iki önemli bulguya işaret etmektedir. Birincisi, gerçek iç mekanlarda olumlu bir ortam kokusu mevcut olduğunda insanlar iç mekanı daha çekici bulma eğilimindedir. İkincisi, çevredeki ortama hoş kokular dahil edilmesi, iç mekan fotoğraflarının algılanan orijinalliğini arttırabilmektedir. Sonuç olarak bu çalışma, koku alma duyusunun estetik deneyimleri şekillendirmede sıklıkla gözden kaçırılan rolüne ışık tutarak, gelişen iç mimarlık alanına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bulgular, tasarım uygulamalarında çoklu duyusal unsurları dikkate almanın önemini vurgular ve yalnızca görsel duyuyu değil aynı zamanda koku alma duyusunu da tetikleyen iç mekanlar yaratmaya yönelik daha fazla araştırmayı teşvik eder niteliktedir. Bu araştırma, işlevsel ve çok duyulu iç mekan tasarımına öncelik veren daha bütüncül bir iç mimari yaklaşımı için temel oluşturarak gelecek çalışmalara öncülük etmektedir.

Current research on the relationship between interior design and aesthetic pleasure predominantly centers around the visual sense. Despite its undeniable significance, a noticeable gap exists in exploring the impact of secondary senses on interior aesthetic evaluations. This study specifically addresses the underexplored realm of olfaction due to existing limitations in the literature. The primary objective is to investigate whether triggering the olfactory sense, particularly through pleasant ambient scent, influences the evaluation of aesthetic pleasure in interiors. The research inclodes two phases. In the first phase, the aim is to translate the aesthetic pleasure in design (APID) scale into Turkish and incorporate it into the Turkish literature. APID scale is translated into Turkish, ensuring cultural relevance, reliability, and validity with 61 monolingual English participants and 98 Turkish participants. The results indicated that the translated scale is reliable to be applied in Turkish participants. In the second phase, the translated APID scale is used to assess and investigate the effects of participants' aesthetic pleasure of interiors with and without positive olfactory stimuli (Participant Number = 81). The participants evaluated the influence of olfactory stimuli by being in an actual interior and also by examining photographs of interiors. The study's results indicate two significant findings. First, people tend to find the interior more attractive when a positive ambient scent is present in real interiors. Second, including pleasant ambient scents in the surrounding environment could enhance the perceived originality of interior photographs. In conclusion, this study contributes to the evolving field of interior architecture by shedding light on the often-overlooked role of the olfactory sense in shaping aesthetic experiences. The findings highlight the importance of considering multisensory elements in design practices and encourage further research into creating environments that stimulate not only the visual sense but also the olfactory sense. This research lays a foundation for future work by encouraging a more holistic approach to interior design that prioritizes function and multisensory environments.