Siyasetname Geleneğinde İktidarın Denetimi Sorunu: Nushatü's-Selâtîn Örneği

Abstract

Siyasal iktidarın nasıl denetlenebileceği sorunu siyasete dair tarihsel tartışmaların tam kalbinde yer alır. Söz konusu problem bir başka hayati siyasal sorun olan iktidarın sınırlandırılmasının bir parçasıdır. Ancak bu iki sorun bir ve aynı şeye işaret etmezler. Bu varsayımdan hareket eden bu çalışma bir onaltıncı yüzyıl Osmanlı bürokratı olan Gelibolulu Mustafa Âlî'nin gözünden iktidarın denetimi sorununa ışık tutmayı amaçlıyor ve bunu yaparken Mustafa Âlî'nin 1581'de yazdığı bir metne odaklanıyor. Çalışmanın ana argümanı; Mustafa Âlî'nin siyasetname türünün bir parçası sayılabilecek metni Nushatü's Selâtîn'in iktidarın denetimi sorununu tartışan bir metin olduğu ve bunu üç belirgin ilke, adalet, Tanrı korkusu ve liyakat, üzerinden yaptığıdır.

The problem of how to be able to check the political power lies at the very heart of the historical debates over politics. This problem is part and parcel of another vital political problem that can be best described as the necessity of setting limits to the power of rulers. Accordingly, one might argue that checking the political power and setting limits to it are not basically and simply the same thing. This paper, moving from this assumption, attempts to shed some light upon the problem of checking the political power through the lenses of an Ottoman bureaucrat of the sixteenth century, namely, Mustafa Âlî of Gallipoli. In so doing, the paper focuses on a text written by Mustafa Âlî in 1581. The major argument of this paper is that Mustafa Âlî's text, Nushatü'sSelâtîn (Advices to Sultans), which is an example of Siyasat-nama genre of books, deals with the problem of checking the political power with a particular emphasis upon three certain principles: Justice, fear of God and merit.